Επιστήμονες και κυρίως ψυχολόγοι έχουν διεξάγει αρκετές έρευνες σχετικά με την επίδραση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών στην ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών αλλά και στην ψυχική τους υγεία. Σε περίπτωση που οι γονείς παρατηρούν ότι το παιδί τους να είναι απασχολημένο πάνω από 3-5 ώρες καθημερινά στον υπολογιστή ή εάν παραπονιέται ότι έχει πονοκέφαλο ή δεν βλέπει καλά ή ότι παραμελεί το φαγητό του, την φροντίδα για την προσωπική υγιεινή ή οτι δεν έχει φίλους παρά μόνο διαδικτυακά τότε το παιδί παρουσιάζει συμπτώματα εθισμού στα ηλεκτρονικά παιχνίδια και οι γονείς χρειάζεται να λάβουν τα μέτρα τους. Συγκεκριμένα, η πολύωρη ενασχόληση με κάθε είδους ηλεκτρονικό παιχνίδι, ανεξαρτήτως περιεχομένου, έχει τις εξής αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των εφήβων:
1) Το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου απορρυθμίζεται,’όταν το παιδί ασχολείται πάνω από τρεις ώρες σε καθημερινή βάση με το παιχνίδι που του αρέσει. Συγκεκριμένα, καθώς το παιδί παίζει για αρκετές ώρες εκκρίνεται ντοπαμίνη (μια ουσία που μας κάνει να αισθανόμαστε πιο όμορφα) και η ευχαρίστηση που αντλείται φτάνει στο μέγιστο με αποτέλεσμα να μην μπορεί κανένα άλλο εξωτερικό ερέθισμα να προκαλέσει ανάλογη ευχαρίστηση. Έτσι, όταν θα φτάσει σε επίπεδο κορεσμού το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου υπολειτουργεί με αποτέλεσμα να χρειάζεται όλο και περισσότερη διέγερση για να αντλήσει ευχαρίστηση. Όλα τα υπόλοιπα ερεθίσματα φαίνονται αδιάφορα, το παιδί εθίζεται στην ευχαρίστηση ,που μόνο το συγκεκριμένο παιχνίδι προσφέρει και αν δεν παίξει παρουσιάζει συμπτώματα όπως ενός ναρκομανή που χρειάζεται τη δόση του. Έτσι, η διάθεση του επηρεάζεται καθώς ό,τι αφορά τον κόσμο έξω από το παιχνίδι είναι αδύνατο να του προσφέρει την παραμικρή ευχαρίστηση. Με το πέρασμα του χρόνου, η διάθεση κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και από αυτό επηρεάζεται και η συμπεριφορά του παιδιού.
2)Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια οδηγούν στην παραγωγή κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες. Κατά την μεγάλη προσπάθεια να πετύχει το στόχο του και να αντλήσει ευχαρίστηση, σπαταλάει τεράστια αποθέματα ενέργειας, αγωνιά και ανεβάζει τους καρδιακούς παλμούς, η αναπνοή γίνεται πιο ρηχή και κοφτή και έτσι ο φαύλος κύκλος του άγχους ξεκινά. Αυτό μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες καθώς μπορεί να είναι η αιτία που οδηγεί σε συμπτώματα κατάθλιψης αλλά και η συνέπεια της κατάθλιψης, ως νόσου.
3)Η συσσώρευση ενέργειας και η αδυναμία σωματικής εκτόνωσης επηρεάζει το νευρικό σύστημα του παιδιού. Τα αποθέματα ενέργειας είναι μεγάλα σε αυτές τις ηλικίες και το παιχνίδι βοηθά να παράξει ακόμη περισσότερη ,η οποία δεν μπορεί να εκτονωθεί στο φυσικό περιβάλλον ,εφόσον το παιδί είναι καθηλωμένο στην οθόνη. Έτσι, καθώς οι ώρες περνούν, το παιδί γεμίζει με περισσότερο άγχος, θυμό που δεν πέτυχε έναν στόχο και οι πιθανότητες έκρηξης αυξάνονται θεαματικά. Δεν είναι παράξενο το γεγονός ότι τα εθισμένα στα παιχνίδια παιδιά είναι περισσότερο επιθετικά, μελαγχολικά, εσωστρεφή με συσσωρευμένο θυμό και εκρήξεις , που διαταράσσουν τις σχέσεις με τους άλλους.
4) Η απομάκρυνση από το φυσικό περιβάλλον και μείωση της σωματικής άσκησης. Τα εθισμένα στα ηλεκτρονικά παιχνίδια παιδιά δεν έχουν την διάθεση να αθληθούν, να βγουν μια βόλτα στη φύση και παρουσιάζουν συμπτώματα σωματικής κόπωσης. Έτσι, το σώμα δεν παράγει τις ορμόνες της ευχαρίστησης που απελευθερώνονται με τη γυμναστική ή με ένα άθλημα και αναζητούν αυτήν την χαρά στη γνωστή για αυτά πηγή απόλαυσης.
5) Διαταραχές στον ύπνο, στη διατροφή και στην επικοινωνία με τους άλλους και διάσπαση της προσοχής είναι ακόμα μερικές επιπτώσεις του εθισμού στα video games. Το ρολόι του ύπνου διαταράσσεται, καθώς πολλά παιδιά κάνουν τη νύχτα μέρα. Μπορεί να περάσουν και ολόκληρα βράδια μπροστά στον υπολογιστή. Η όρεξη τους μειώνεται ή αυξάνεται ανάλογα με την περίπτωση. Η συναναστροφή με τους άλλους δεν έχει και τόσο ενδιαφέρον, ειδικά όταν αυτοί δεν έχουν ανάλογα ενδιαφέροντα. Έτσι, η κοινωνική απομόνωση είναι η μακροπρόθεσμη συνέπεια και το παιδί δεν έχει την ευκαιρία να πειραματιστεί στο να αναπτύξει μια κουβέντα, να ανταλλάξει απόψεις, να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του. Βέβαια, αν ερωτηθεί σχετικά με τις παρέες θα απαντήσει ότι έχει φίλους, όσους παίζουν μαζί του τα παιχνίδια. Αυτοί, οι φίλοι όμως είναι συνήθως άγνωστοι αλλά και ακόμη και αν δεν είναι το παιχνίδι τους στερεί την δυνατότητα να βλέπουν το πρόσωπό τους, να κοιτάζονται στα μάτια, να επικοινωνούν λεκτικά. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται είναι ανταγωνιστικές, με την τάση επιβολής του ενός στον άλλον και με μια τάση υπερχείλισης του θυμού και της επιθετικότητας ,που είτε μεταφέρεται στο παιχνίδι από την οικογένεια και το σχολείο και εκτονώνεται εκεί, είτε ενισχύεται μέσα στο παιχνίδι και μεταφέρεται μετά στην οικογένεια και το σχολείο επαναλαμβάνοντας τον φαύλο κύκλο της επιθετικής συμπεριφοράς.
6) Μη ενασχόληση με το σχολείο και τις εξωσχολικές δραστηριότητες. Τα παιδιά αυτά βρίσκουν καταφύγιο στην οθόνη τους, χάνουν την αίσθηση του χρόνου και το να ασχοληθούν με τα μαθήματα του σχολείου είναι ένα φορτίο που πρέπει να ξεφορτωθούν γρήγορα και κατόπιν υποχρέωσης. Για τους λόγους που προαναφέρθηκαν δεν μπορεί κανένα σχολικό ερέθισμα ή δραστηριότητα να προσφέρει ευχαρίστηση, επομένως και η δουλειά για το σχολείο είναι μια δυσάρεστη διαδικασία ,που προκαλεί άγχος και αναβλητικότητα. Το αποτέλεσμα είναι να αναβάλλουν τις σχολικές υποχρεώσεις , να πέφτουν οι επιδόσεις στα μαθήματα και να παραμένει στάσιμο το επίπεδο γνωστικής, γλωσσικής και ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού και του εφήβου.
Οι γονείς προκειμένου να οριοθετήσουν τη συμπεριφορά των παιδιών καταφεύγουν σε βίαιες ενέργειες ,όπως να του αποκόψουν ή να πετάξουν τη συσκευή από το σπίτι, να του επιβάλλονται με φωνές και απειλές για τιμωρία και περιορισμό. Το παιδί χρειάζεται, όμως, αυτό που του λείπει και είναι η αιτία που καταφεύγει στο παιχνίδι. Χρειάζεται να βρει το δικό του καταφύγιο, αυτό που θα βρίσκεται μακριά απο την οθόνη του υπολογιστή και που συνήθως είναι η ανθρώπινη επαφή. Όσο οι γονείς, οι φίλοι ή οι ειδικοί λένε στο παιδί ότι είναι υπερβολικό αυτό που κάνει τόσο αυτό θα αμύνεται και θα αισθάνεται οτι δεν το καταλαβαίνει κανείς, οπότε και είναι προτιμότερο να βρίσκει την ‘’ησυχία’’ του και την ‘’ασφάλεια’’ του στο παιχνίδι. Εαν οι γονείς δεν καταφέρουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με διάλογο και συνεχή επικοινωνία, με νέες ομαδικές δραστηριότητες και κάτι καινούργιο που θα το συναρπάσει τότε χρειάζεται να ζητήσουν τη βοήθεια ψυχολόγου και να μην υποτιμήσουν τη σοβαρότητα της κατάστασης, αφού πίσω από κάθε βύθισμα στην οθόνη κρύβονται βαθύτερα συναισθηματικά τραύματα, άγχη , ανησυχίες ακόμα και κατάθλιψη.
Πασχαλίδου Ισμήνη
Ψυχολόγος
